هوای زمستان و سرماخوردگی روحی داوطلبان کنکور
«خسته شدم، دیگر حوصلهی درس خواندن ندارم ... خیلی زود انرژیم تموم میشه و ...».
اینها جملاتی هستند كه بیشتر داوطلبان كنكور در ماه بهمن و اسفند، در جلسات مشاورهای، به عنوان مشكل اصلی خود از آن یاد میكنند و تعداد زیاد داوطلبانی كه در این زمان از سال، به این احساس روحی دچار میشوند، نشاندهندهی فراگیر بودن این موضوع است. البته شاید از نظر داوطلبان كنكور كه تجربهی چنین احساسی را ندارند، این موضوع، غیرطبیعی و نگرانكننده باشد؛ اما تجربهی ما كه هر سال در ماههای بهمن و اسفند با این موضوع مواجه میشویم، نشان میدهد كه اگر اصول مقابله با این احساس به درستی انجام شود، میتواند
كمترین اثر را داشته باشد. متأسفانه، بسیاری از داوطلبان كنكور، به دلیل
عدم رعایت اصول صحیح مقابله با این موضوع، دچار افت تحصیلی شده و در آزمون
كنكور، به نتیجهای كمتر از نتیجهی دلخواه خود دست پیدا میكنند.
البته همانطور كه اشاره شد، بیشتر داوطلبان كنكور، دچار این احساس میشوند؛ اما گروهی از داوطلبان، به روند مطالعاتی قبلی خود ادامه میدهند.
اگر شما جزو داوطلبانی هستید كه در احساس شما تغییری ایجاد نشده است،
نگران نباشید و فكر نكنید که حتماً باید چنین اتفاقی رخ دهد؛ چون در ادامه
خواهید دید علت این كه شما دچار این احساس نشدهاید، چه بوده است. یادتان باشد مطالعهی این مقاله برای شما كه هنوز دچار این احساس نشدهاید هم الزامی است؛ چون تجربه نشان داده است، این اتفاق در مورد برخی از داوطلبان در نیمهی اسفند و برخی دیگر، در اواخر اسفند، ممكن است رخ دهد؛ پس اگر دچار این احساس شدهاید، مقالهی زیر را با دقت مطالعه كنید و راهكارهای ارائه شده را نیز انجام دهید و اگر دچار این احساس نشدهاید،
نگران نباشید و منتظر ایجاد این احساس هم نباشید، ولی مقاله را با دقت
مطالعه كنید، چون شاید این اتفاق برای شما هم رخ بدهد. به همین دلیل در
مقالهی این شماره، میخواهیم به علل و راهكارهای مقابله با این موضوع بپردازیم.
چرا دچار بیحوصلگی و بیانگیزگی میشویم؟
دلیل بروز این احساس در مورد هر داوطلب، متفاوت است و یك دلیل واحد نمیتواند سبب ایجاد این احساس شود، به همین علت دلایل متفاوتی كه میتواند ریشهی این احساس باشد را مورد بررسی قرار میدهیم.
1- درسهای باقیماندهی قبلی:یكی از مهمترین تفاوتهای ماه بهمن با ماههای مهر و آبان و آذر، وجود درسهای باقیماندهی قبلی است كه در ابتدای مسیر، وجود ندارد. كمی به عقب بازگردید، ابتدای سال تحصیلی را به یاد بیاورید. حتماً یادتان میآید كه تصمیم داشتید، به یك نتیجهی عالی برسید، اما برخی از حوادث و اتفاقات سبب شد تا همهی مراحل، طبق پیشبینیهای شما نباشد و اكنون با درسهای عقبماندهای مواجه هستید كه نمیدانید آنها را چه زمانی باید مطالعه كنید.
واقعیت این است كه حجم درسهای پیشدانشگاهی بسیار زیاد است و داوطلبی كه میخواهد دروس پایه را هم در کنار دروس پیشدانشگاهی مرور كند، قطعاً با مشكلات زیادی مواجه خواهد شد. دغدغه و نگرانی درسهای قبلی كه در ماه بهمن و بعد از امتحانات نیمسال اول ایجاد میشود، یكی از دلایل ایجاد این احساس روحی است.
البته شاید بیشتر این نگرانی، به دلیل احساس كمبود وقت برای جبران این درسها باشد.
2- فشار روحی 7 ماه تلاش:فرآیند فرسایشی و طولانیمدت كنكور، یكی دیگر از دلایل این احساس روحی است. به هر حال، بیشتر داوطلبان كنكور كه تلاش جدی خود را از ماه تیر آغاز كردهاند، تاكنون حدود 7 ماه، بیوقفه تلاش کردهاند. تعدادی از داوطلبان کنکور هم كه تا به حال كم درس خواندهاند این فشار روحی را تحمل كردهاند. شاید بتوان نگرانی را مهمترین عامل فشار روحی دانست و ساعت مطالعهی بالا، نقش چندانی در این عامل نداشته باشد. چه بسا داوطلبانی كه ساعت مطالعهی كمتری داشتهاند، به دلیل ناكامی و عذاب وجدانی كه از كم درس خواندن ایجاد میشود، فشار روحی بیشتری را متحمل شدهاند. متأسفانه، بیشتر داوطلبان كنكور هم در این 7 ماه، تفریحی نداشته و حتی اگر درس هم نخوانده باشند، ذهن آنها درگیر كنكور و مطالعه بوده است.
3- كم رنگ شدن اهداف: شاید مهمترین عامل، ایجاد احساس بیانگیزگی در داوطلبان كنكور باشد. بیشتر داوطلبان به دلیل فعالیتهای روزمره (تستزنی، مطالعه و ...)، فراموش میكنند كه چه هدفی داشتند و برای رسیدن به چه آرزوهایی، شروع به درس خواندن كردهاند. آنچه كه در ابتدای سال سبب میشود، بسیاری از داوطلبان با انگیزه بالا مطالعه كنند، شور و اشتیاق آنها برای رسیدن به اهدافشان است؛ اما با مرور زمان و گذشت چندین ماه از سال تحصیلی، اهداف بیشتر داوطلبان كنكور، كمرنگ میشود و جای خود را به موضوعاتی روزمره و در بعضی مواقع تفریحات جذاب روزانه میدهد. قطعاً یكی از عوامل كمرنگ شدن اهداف داوطلبان كنكور در این زمان، همان درسهای باقیماندهی قبلی است. قطعاً وقتی ما فكر كنیم كه حجم زیادی از آنچه باید مطالعه میكردیم، هنوز باقی مانده است و نتوانستهایم درست به وظیفهخود عمل كنیم، دیگر دستیابی به هدف قبلی را ممكن نخواهیم دانست و خود را برای نرسیدن به هدف، آماده خواهیم كرد و این همان عامل ایجاد بیانگیزگی روحی است.
اما عدم نتیجهگیری هم میتواند دلیل دیگر كم رنگ شدن اهداف داوطلبان كنكور باشد.
4- عدم نتیجهگیری:احساسات ما همیشه در نتایج ما مؤثر است. درسهای عقبماندهی قبلی، فشار روحی 7 ماه تلاش و ... سبب میشود تا در ماه بهمن، برخی داوطلبان به نتایج دلخواه خود دست پیدا نكنند و همین عاملی برای ایجاد احساس خستگی روحی خواهد بود. وقتی نتیجهی خوبی از تلاشهایمان نمیگیریم، اولین احساسی كه در ما ایجاد میشود، ناامیدی است كه خود سبب افت ساعت مطالعه هم خواهد بود. متأسفانه بسیاری از داوطلبان كنكور میخواهند خیلی زود به نتایج دلخواه خود دست پیدا كنند و شاید همین عجول بودن یكی از عوامل این ناامیدی، باشد.
5- افت ساعت مطالعه در ماه:تمامی عوامل فوق سبب میشود تا ساعت مطالعه و میزان تلاش بسیاری از داوطلبان كنكور در این ماه افت كرده و كمتر تلاش كنند و قطعاً این خود عاملی بر ایجاد احساس خستگی روحی خواهد بود. وقتی شما كمتر تلاش میكنید، احساس نتیجه نگرفتن در شما بیشتر تقویت میشود و طبق چرخه (باور- رفتار) خودتان را به عنوان فردی موفق، باور نمیكنید. چرخه (باور- رفتار) نشان میدهد كه ما وقتی رفتارهایمان در جهت اهدافمان نباشد، باور منفی در مورد خودمان، در ذهنمان شكل میگیرد و این سبب تقویت رفتارهای نادرست میشود و تكرار رفتار نادرست (مثل تنبلی)، سبب میشود تا بیشتر باورمان شود كه نتیجه نمیگیریم و ... این چرخه همین طور ادامه پیدا میكند و عامل ایجاد خستگی روحی میشود.
6- پنج ماه پرفشار پیش رو:واقعیت این است كه از ماه بهمن، فشار مطالعاتی بیشتر شده و روند تدریس دبیران و برنامهی آزمونها، سرعت بیشتری پیدا میكند که شاید علت این موضوع، تمایل مدارس و مؤسسات به اتمام بیشتر مباحث درسی قبل از دورهی مطالعاتی نوروز باشد. در تعطیلات عید هم كه داوطلبان كنكور باید بیشتر زمان خود را به مطالعه بپردازند. در ماههای اردیبهشت و خرداد هم به دلیل نزدیك شدن به كنكور و افزایش اضطراب، فشار روحی زیادی به داوطلبان وارد خواهد شد. فكر كردن به همین عوامل نیز میتواند، سبب ایجاد خستگی روحی شود.
راههای غلبه بر احساس خستگی روحی
1- این احساس، طبیعی است
اگر به عنوان این مقاله دقت كنید، خواهید دید كه از كلمهی سرماخوردگی روحی برای این احساس استفاده كردهایم. علت این موضوع، تشابه زیاد این احساس به سرماخوردگی است. اولین تشابه مربوط به شیوع این احساس بین داوطلبان كنكور است. در فصل زمستان، بیشتر مردم سرما میخورند و جالب است كه در فصل زمستان هم بیشتر داوطلبان كنكور، دچار این احساس (احساس ناامیدی و خستگی روحی) میشوند. سرماخوردگی جسمی، بیماری بسیار ساده و قابل درمان است و اتفاقاً این احساس داوطلبان كنكور هم از این ویژگی برخوردار است یعنی هم ساده و هم قابل درمان است.
متأسفانه این احساس خستگی روحی در برخی از داوطلبان، سبب قطع تلاش آنها میشود. علت این موضوع هم بیش از اندازه بزرگ جلوه نمودن این احساس است. وقتی فكر میكنید به بیماریای دچار شدهاید كه امكان دارد دیگر خوب نشوید، روحیهی شما تضعیف خواهد شد و از آنجایی كه این یك احساس روحی است؛ پس اگر تصور كنید كه دیگر ساعت مطالعهی شما بالا نمیرود و نمی توانید مثل قبل درس بخوانید، خود سبب تضعیف روحیه و تشدید این احساس میشوید.
یادتان باشد، داوطلبان بسیار زیادی در سالهای قبل در این زمان، دچار این احساس شدهاند و به راحتی نیز توانستهاند با استفاده از راهكارهای زیر، بر آن غلبه كنند؛ پس این احساس را یك روند طبیعی بدانید و آن را خیلی جدی نگیرید.
2- استراحت روحی مطلق
وقتی شما سرما میخورید، چكار میكنید؟ به نظر شما بهترین راه غلبه بر سرماخوردگی چیست؟ بله، استراحت مطلق. جالب است كه اگر شما به پزشك هم مراجعه كنید، علاوه بر تجویز قرص و آمپول و ...، به شما توصیه میكند که استراحت كنید، آن هم از نوع مطلق. ما هم به شما توصیه میكنیم،
برای رفع و غلبه بر این احساس روحی، (2 تا 3 روز) استراحت داشته باشید.
البته ممكن است شما جزو داوطلبانی باشید كه در جواب به این توصیه بگوید:
(من از اول سال دارم استراحت میكنم) اما این استراحت متفاوت از همهی تنبلیها، درس نخواندنها و .. شماست.
وقتی میگویم، استراحت روحی یعنی این كه:به كنكور فكر نكنید. بله، ممكن است شما هفتهها و ساعتهای
زیادی تنبلی كرده باشید؛ اما عذاب وجدان ناشی از درس نخواندن همراه شما
بوده است؛ پس استراحت روحی را جدی بگیرید و یادتان باشد كه اگر فردی با
سرماخوردگی جسمی بخواهد به مدرسه برود و مثل قبل به فعالیت های خود ادامه
دهد، قطعاً مدت زمان بیشتری طول میكشد تا بهبود پیدا كند؛ اما با 3-2 روز استراحت، میتواند
به سرماخوردگی خود پایان دهد و مثل قبل تلاش كند. این هم یك دلیل دیگر
تشابه این احساس با سرماخوردگی است، که متأسفانه برخی از داوطلبان به آن
توجه نمیکنند و همین عامل سبب باقی ماندن این احساس در آنها میشود که در این صورت باعث تقویت باورهای منفی و افت نتیجهی آنها خواهد شد. البته شاید خیلی مهم نباشد كه شما در این 3-2 روز، چه كاری انجام میدهید، بلكه مهم، لذت بردن از لحظات زندگی و فكر نكردن به كنكور است. توصیه میكنیم،
حتماً در این مورد با اولیای خود گفتگو كنید تا در زمان استراحت، از درس
نخواندن شما نگران نشوند. حتی اگر لازم شد، این مقاله را هم به آنها نشان دهید تا بین این استراحت آگاهانه و تنبلی و درس نخواندن، تفاوت قائل شوند.
3- ورزشهای هوازی روزانه
حتماً میدانید، ورزش كردن باعث ایجاد هورمون اندروفین در بدن شما میشود و سبب ایجاد نشاط و سرحالی است. یكی از راههای غلبه به احساس ناامیدی و خستگی هم این است كه هر روز، 15-10 دقیقه به یك ورزش هوازی بپردازید. ورزشهای هوازی به ورزشهایی گفته میشود كه طی آن، بدن پیوسته از اكسیژن استفاده میكند ( مثل دویدن، شنا كردن، طناب زدن و ...) اگر از همین امروز، 15-10 دقیقه در طول روز این كار را انجام دهید، قطعاً در نشاط و سرحالی شما نقش مؤثری خواهد داشت.
4- بازیابی اهداف
به قطع و یقین، این كار مهمترین عامل غلبه بر احساس روحی مربوط است. متأسفانه، بیشتر افراد به دلیل این که درگیر موضوعات روزمره میشوند، فراموش میكنند كه با چه هدفی كاری را شروع كردند. در علم روانشناسی، بارها تأكید شده است كه ایجاد انگیزههای درونی تنها با داشتن اهداف جدی ایجاد میشود و اگر فردی دچار بیانگیزگی میشود، قطعاً ریشه در اهداف او دارد. داوطلبان كنكور هم معمولاً به دلیل درگیریهای معمول كنكور (مثل خرید كتب كمكآموزشی، میزان مطالعه و ...)، اهدافشان كمرنگ میشود و این موضوع سبب ایجاد بیانگیزگی خواهد شد. پس بهترین و آخرین راه این است که یکبار دیگر اهدافتان را مرور کنید تا انگیزهی بالایی در شما ایجاد شود.